Για το δάσος μαθαίνω, δρω και δημιουργώ

Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση να:
• διασαφηνίσουν την έννοια του δάσους και του δασικού οικοσυστήματος
• πληροφορηθούν για τα δάση που υπάρχουν στην Ελλάδα

1. Δημιουργούνται οι ομάδες των μαθητών/τριών (τετραμελείς ή τριμελείς, ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών/τριών της τάξης). Ο τρόπος δημιουργίας των ομάδων μπορεί να είναι τυχαίος (π.χ. μέσα από ένα παιχνίδι με κάρτες που η καθεμιά έχει τη συλλαβή μιας λέξης και που μοιράζονται τυχαία στους/στις μαθητές/τριες της τάξης) ή με άλλα κριτήρια που θα θέσει ο/η εκπαιδευτικός της τάξης. Προτείνονται ανομοιογενή ομαδικά σχήματα, καθώς μπορούν να οδηγήσουν τους/τις μαθητές/τριες στη «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης» και να βοηθήσουν όλα τα μέλη των μαθητικών ομάδων. Τα «δυνατότερα» μέλη να κατακτήσουν τη νέα γνώση και να τη μεταφέρουν και τα «πιο αδύναμα» να επωφεληθούν από τη μετάδοση αυτή των συνομηλίκων τους. O/H εκπαιδευτικός προτείνει στις ομάδες των μαθητών/τριών να δώσουν ένα όνομα στην ομάδα τους.
2. Ο/Η εκπαιδευτικός προβάλει το βίντεο με τίτλο: Βόλτα στο δάσος [3:20] και ζητάει από τις ομάδες των μαθητών/τριών να καταγράψουν ήχους και εικόνες.
3. Στη συνέχεια δίνει στις ομάδες των μαθητών/τριών να συμπληρώσουν το παρακάτω ερωτηματολόγιο:
https://forms.gle/coidTG54Nj86pVDVA
4. Γίνεται συζήτηση στην τάξη γύρω από τις ερωτήσεις και απαντήσεις του ερωτηματολογίου
5. Ο/Η εκπαιδευτικός ρωτάει τους/τις μαθητές/τριες αν γνωρίζουν σε ποια μέρη της χώρας μας υπάρχουν δάση και αν έχουν επισκεφθεί κάποιο από αυτά. Ακολουθεί συζήτηση και στη συνέχεια ο/η εκπαιδευτικός προβάλει το δασικό χάρτη της Ελλάδας
https://www.geogreece.gr/dasos.php
και παρατηρούν τα διαφορετικά είδη δασών (βάσει της βλάστησης). Επίσης μπορεί να προβάλει τους χάρτες με τους Εθνικούς Δρυμούς, τα Εθνικά Πάρκα, τα Αισθητικά Δάση και να κάνει μια συζήτηση με τους /τις μαθητές/τριες μέσα από την οποία θα αποσαφηνιστούν οι παραπάνω όροι και θα αναδειχθεί η ανάγκη προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων. Σε κάθε χάρτη γίνεται εστίαση στα δάση που υπάρχουν στην περιοχή (νομό) που βρίσκεται το σχολείο. Ο/Η εκπαιδευτικός καλό είναι να έχει διαβάσει τις πληροφορίες που υπάρχουν στην παραπάνω ιστοσελίδα, ώστε να χρησιμοποιήσει όποιες από αυτές κρίνει σκόπιμο κατά τις συζήτηση με τους/τις μαθητές/τριες.

Οι μαθητές/τριες να:
• έρθουν σε μια πρώτη επαφή με το δάσος και τη βιοποικιλότητά του.
• είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα ζώα που κατοικούν στο δάσος.
• είναι σε θέση να εκτιμήσουν τα δασικά οικοσυστήματα.

1. Ο/Η εκπαιδευτικός, διαβάζει και προβάλλει το παραμύθι «Ποιος άλλος μένει εδώ;»
https://kpe-kastor.kas.sch.gr/secrets_forest/contents.htm
Επιπρόσθετα, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να εμπλουτίσει τις διαφάνειες της παρουσίασης του παραμυθιού με εικόνες των ζώων που αναφέρονται σε αυτό.
2. Στη συνέχεια ζητάει από τους/τις μαθητές/τριες να επιλέξουν το ζώο -ρόλο που θα ήθελαν να παίξουν και τους μοιράζει το αντίστοιχο απόσπασμα του παραμυθιού (έχει φροντίσει εκ των προτέρων να έχει χωρίσει τις διαφάνειες της παρουσίασης του παραμυθιού απομονώνοντας τα κομμάτια που αναφέρονται σε κάθε ζώο).
3. Οι μαθητές/τριες μελετούν το ρόλο τους και στο τέλος επιχειρείται μια δραματοποίηση τους παραμυθιού. Η δραματοποίηση μπορεί να επαναληφθεί ώστε να έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν όλοι οι μαθητές/τριες της τάξης. Εναλλακτικά οι μεγάλοι ρόλοι ζώων θα μπορούσαν να χωριστούν σε δύο ή και παραπάνω μέρη και να ανατεθούν σε αντίστοιχους μαθητές/τριες.

Οι μαθητές/τριες να:
• αντιληφθούν τον προγραμματισμό και την προετοιμασία που απαιτείται πριν από κάθε επίσκεψη στο πεδίο.
• συνδέσουν το δάσος με την αναψυχή τους αλλά και την ευθύνη τους για την προστασία του.

1. Γίνεται μια συζήτηση για τις παροχές τους δάσους στον άνθρωπο και για την ανάγκη προστασίας των δασών. Ακολουθεί μια ιδεοθύελλα σχετικά
α) με τις απειλές - κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα δάση και β) για τις συνέπειες που θα έχει η εξαφάνισή τους. Για την ιδεοθύελλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί η συνεργατική επιφάνεια σημειώσεων Padlet (https://el.padlet.com/) είτε από κάθε ομάδα μαθητών/τριών ή/και στην ολομέλεια της τάξης και ακολουθεί η σχετική συζήτηση
2. Στο τέλος της παραπάνω συζήτησης εκμαιεύεται η πρόθεση των μαθητών/τριών για μια επίσκεψη σε ένα κοντινό δάσος. (Εναλλακτικά, εφόσον υπάρχει η δυνατότητα, θα μπορούσε να οργανωθεί η επίσκεψη σε ένα Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και η παρακολούθηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για το δάσος).
3. Kαλό είναι οι μαθητές/τριες να ενημερωθούν για τα πρακτικά ζητήματα της επίσκεψης, όπως η εξασφάλιση της κατάλληλης ενδυμασίας και η προμήθεια νερού και φαγητού.
4. Γίνεται συζήτηση με τις ομάδες των μαθητών/τριών και επιχειρείται η συνδιαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς στο δάσος. Στο φύλλο εργασίας 1 παρατίθεται ένας ενδεικτικός κώδικας που μπορεί να βοηθήσει τον/την εκπαιδευτικό να κατευθύνει τη σχετική συζήτηση και διαδικασία συνδιαμόρφωσης.
5. Ο κώδικας συμπεριφοράς μπορεί να μεταφερθεί σε μεγάλο χαρτόνι και να εμπλουτιστεί με εικόνες ή ζωγραφιές ώστε κάθε ομάδα να φτιάξει τον δικό της κώδικα-αφίσα.
6. Επίσης γίνεται ο εντοπισμός του δάσους που θα γίνει η επίσκεψη στον διαδραστικό πίνακα (ή σε υπολογιστή) με τη χρήση της εφαρμογής Χάρτες Google ή του προγράμματος γραφικής απεικόνισης της Γης Google Earth.
7. Οι μαθητές/τριες εξασκούνται στη συνδυαστική χρήση της πυξίδας και του χάρτη για τον προσανατολισμό με βάση τις οδηγίες που παρατίθενται στο φύλλο εργασίας 2.
Σημείωση για τον/την εκπαιδευτικό:
Ο/H εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει έναν χάρτη της περιοχής που θα γίνει η επίσκεψη, στον οποίο θα αποτυπώνεται η διαδρομή που θα ακολουθηθεί. Καλό είναι να επισκεφθεί εκ των προτέρων την περιοχή για να μελετήσει όλες τις τοπικές συνθήκες ώστε η ολιγόωρη παραμονή και δραστηριοποίηση των παιδιών στον χώρο να είναι
ασφαλής.

Οι μαθητές/τριες να:
• εξοικειωθούν με τη μελέτη του χάρτη
• εξοικειωθούν με έξυπνους τρόπους προσανατολισμού στο δάσος
• είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τον ρόλο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη διαμόρφωση και λειτουργία του περιβάλλοντος
• αντιληφθούν τη σημασία του δάσους ως φυσικού πόρου
• αναπτύξουν δεξιότητες παρατήρησης, καταγραφής και ταξινόμησης δεδομένων
• αντιληφθούν την ανάγκη ατομικής και συλλογικής ανάληψης δράσης προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης του προβλήματος της ρύπανσης του δάσους

1. Αρχικά ο/η εκπαιδευτικός κατά την άφιξη στο δάσος παραδίδει σε κάθε ομάδα μαθητών/τριών από μία επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα, η οποία περιέχει τον κώδικα συμπεριφοράς που δημιουργήθηκε στο προηγούμενο εργαστήριο, χάρτη της περιοχής, έναν μεγεθυντικό φακό, μία βιοδιασπώμενη σακούλα απορριμμάτων, γάντια μιας χρήσης, αυτοκόλλητα, σημειωματάρια και μολύβι. Ο εκπαιδευτικός εξηγεί τη χρήση των αντικειμένων, που περιέχονται στην τσάντα, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της βιοδιασπώμενης σακούλας.
2. Ο/Η εκπαιδευτικός παροτρύνει τους/τις μαθητές/- τριες να παρατηρήσουν τον χάρτη που τους έχει δοθεί και να εντοπίσουν τη διαδρομή που θα ακολουθήσουν. Μάλιστα, τους ζητούν να προτείνουν σημεία – σταθμούς, εντός των οποίων θα τους περιμένει κι ένα παιχνίδι.
3. Τα μέλη κάθε ομάδας συνεργάζονται κι εντοπίζουν τη διαδρομή που θα ακολουθήσουν, συναποφασίζουν και προτείνουν τα σημεία – σταθμούς.
4. Ο/Η εκπαιδευτικός συζητά με τις ομάδες ων μαθητών/τριών και συναποφασίζουν για τους σταθμούς. Επιπρόσθετα τους προτείνει, αφού τους εντοπίσουν, να τους σημειώσουν με αυτοκόλλητα.
5. Ο/Η εκπαιδευτικός ενημερώνει τα μέλη των ομάδων για τις δραστηριότητες που θα υλοποιηθούν στο δάσος. Ειδικότερα, τους ενημερώνει ότι θα πρέπει να περιηγηθούν στο δάσος και να εντοπίσουν σημάδια, που υποδηλώνουν ανθρώπινη δραστηριότητα. Αφού τα βρουν, να κρατήσουν σχετικές σημειώσεις. Ακόμα, τους προτρέπουν να συλλέξουν - φορώντας γάντια - ενδεικτικά κάποια απορρίμματα από ανθρώπινες δραστηριότητες. Τους ανακοινώνουν ακόμη ότι σε κάθε σημείο – σταθμό, βρίσκεται μία ταμπέλα, που απεικονίζει ένα αστέρι. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει η ομάδα να σταματήσει και να περιμένει εκεί, μέχρι να συγκεντρωθούν τα μέλη όλων των ομάδων, προκειμένου, παρουσία όλων, να αρχίσει ένα παιχνίδι. Τέλος, τους τονίζει ότι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, έτσι ώστε να μη διαταράξουν με την παρουσία τους την ισορροπία του οικοσυστήματος και να μην αφαιρέσουν τη «ζωή» κανενός φυτού ή ζώου.
6. Οι ομάδες των μαθητών/τριών περιηγούνται στο δάσος, παρατηρούν, κρατούν σημειώσεις και συλλέγουν κάποια απορρίμματα από ανθρώπινες δραστηριότητες. Όταν φτάσουν στον πρώτο σταθμό, σταματούν και περιμένουν να συγκεντρωθούν όλες οι ομάδες.
7. Ο/Η εκπαιδευτικός, μόλις συγκεντρωθούν όλες οι ομάδες των μαθητών/τριών στον πρώτο σταθμό, θα τους ανακοινώσει το παιχνίδι, με τίτλο: «SOS χάθηκε ο προσανατολισμός». Ειδικότερα, θα τους ζητήσει να σχηματίσουν έναν κύκλο. Μόλις αυτό πραγματοποιηθεί, ο/η εκπαιδευτικός θα αφηγηθεί την ιστορία ενός παιδιού που έχασε τον προσανατολισμό του στο δάσος και, στη συνέχεια, θα τους ζητήσει να προτείνουν λύσεις, που θα το βοηθήσουν να βρει τον δρόμο του. Πέρα από τον προσανατολισμό με την πυξίδα και τον χάρτη προτείνονται και άλλοι τρόποι προσανατολισμού (με τον ήλιο, με τη μέθοδο της σκιάς του ξύλου, με το ρολόι, με τον πολικό αστέρα, βλ. ενδεικτικά: https://bit.ly/3hTeEbX)
8. Mόλις συγκεντρωθούν όλοι οι μαθητές/τριες στον δεύτερο σταθμό, ο/η εκπαιδευτικός ανακοινώνει το παιχνίδι, με τίτλο: «Παίζοντας με τις αισθήσεις». Για την υλοποίησή του, ζητά από τις ομάδες των μαθητών/τριών να συσκεφθούν και να επιλέξουν έναν εκπρόσωπό τους.
9. Μέχρι να ολοκληρωθεί η επιλογή των εκπροσώπων, ο/η εκπαιδευτικός τοποθετεί στο έδαφος μία ειδικά διαμορφωμένη κατασκευή, που θα αποτελεί το ταμπλό του παιχνιδιού (βλ. φύλλο εργασίας 3), τέσσερα πιόνια και ένα ζάρι. Στο ταμπλό του παιχνιδιού υπάρχουν δώδεκα κύκλοι: ένας για την αφετηρία, δύο για την όσφρηση, δύο για την ακοή, δύο για την αφή, δύο για την γεύση, δύο για την όραση και ένας για τον τερματισμό.
10. Οι εκπαιδευτικοί καλούν τους εκπροσώπους των ομάδων να τοποθετήσουν τα πιόνια τους στην αφετηρία του ταμπλό και να ρίξουν το ζάρι από μια φορά. Όποιος ρίξει μεγαλύτερη ζαριά, ξεκινάει πρώτος. Ξαναρίχνει το ζάρι και προχωρά τόσα βήματα στους κύκλους, όσα ορίζει η ζαριά που έφερε, γνωστοποιώντας στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας την αίσθηση (όσφρηση, ακοή, κλπ) που αναγράφεται εντός του κύκλου. Ταυτόχρονα, ο/η εκπαιδευτικός γυρίζει την κλεψύδρα. Οι μαθητές/- τριες έχουν ορισμένο χρόνο για να σκεφτούν και να σημειώσουν πέντε φυτά, ζώα ή αντικείμενα, που μπορούν να συναντήσουν στο δάσος και να αντιληφθούν με την συγκεκριμένη αίσθηση. Με την ολοκλήρωση του χρόνου, καταθέτουν το χαρτί τους στον/στην εκπαιδευτικό. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται και με τις επόμενες ομάδες, μέχρι κάποια από αυτές να καταφέρει να φτάσει στον τερματισμό.
Σημείωση για τον/την εκπαιδευτικό:
Τα παραπάνω μπορούν να εμπλουτιστούν και με άλλα σημεία σταθμούς κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού. Καλό θα ήταν στο πλαίσιο των παραπάνω δραστηριοτήτων οι ομάδες των μαθητών/- τριών να έχουν από μία φωτογραφική μηχανή ώστε να φωτογραφίσουν την επίσκεψή τους στο δάσος.

Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση να:
• επεξεργαστούν τα στοιχεία που συνέλεξαν στο δάσος
• συνεργάζονται για ένα κοινό στόχο (όπως η δημιουργία μιας παρουσίασης).

1. Στην επόμενη συνάντηση-εργαστήριο στο σχολείο ο/η εκπαιδευτικός ζητά από τους/τις μαθητές να αφηγηθούν την εμπειρία τους από την επίσκεψη στο δάσος και να φτιάξουν από μια ζωγραφιά για το πώς θα ήθελαν ο άνθρωπος να δραστηριοποιείται στο δάσος.
2. Όσοι μαθητές/τριες επιθυμούν παρουσιάζουν τις ζωγραφιές τους.
3. Ζητάμε από τις ομάδες των μαθητών/τριών να δημιουργήσουν στον υπολογιστή μια παρουσίαση της επίσκεψής τους στο δάσος. Η παρουσίαση μπορεί να περιλαμβάνει τις δραστηριότητες που έκαναν, τις καταθέσεις των προσωπικών τους εμπειριών και σχετικό φωτογραφικό υλικό.
4. Κάθε ομάδα παρουσιάζει στην ολομέλεια της τάξης τις διαφάνειές της.

Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση να:
• αναγνωρίσουν τη σημαντικότητα των δασών για τον άνθρωπο αλλά και για τον πλανήτη,
• να αντιληφθούν τους κινδύνους που διατρέχουν τα δάση μας λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης και να προτείνουν λύσεις
• να αναλογιστούν την προσωπική τους ευθύνη για την καλύτερη προστασία της φυσικής μας κληρονομιάς

1. Αρχικά γίνεται ο εντοπισμός του δάσους του Αμαζονίου στην υδρόγειο σφαίρα και στον διαδραστικό πίνακα (ή σε υπολογιστή) με τη χρήση της εφαρμογής Χάρτες Google ή του προγράμματος γραφικής απεικόνισης της Γης Google Earth)
2. Στη συνέχεια οι μαθητές/τριες παρακολουθούν το βίντεο με τίτλο: Aerial footage shows fires raging in parts of Brazil's Amazon rainforest [1:12] και ακολουθεί συζήτηση με βάση τις παρακάτω ερωτήσεις: - Τι βλέπετε να έχει συμβεί στο δάσος του Αμαζονίου;
• Τι λέτε να προκάλεσε αυτές τις πυρκαγιές;
• Τι συναισθήματα σας προκάλεσε αυτό που είδατε;
• Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες από αυτές τις μεγάλες πυρκαγιές;
3. Ακολούθως οι ομάδες των μαθητών/τριών λαμβάνουν το φύλλο εργασίας (βλ. φύλλο εργασίας 4), παρατηρούν τις εικόνες και απαντούν στις ερωτήσεις. Ο/Η εκπαιδευτικός ζητάει από τις ομάδες των μαθητών/τριών να αναφέρουν τις απαντήσεις τους και ακολουθεί σχετική συζήτηση.
4. Τέλος ο/η εκπαιδευτικός προβάλει μια αφίσα από το εκπαιδευτικό υλικό του WWF Eλλάς «Η φωτιά σε αφορά» που παρουσιάζει τι πρέπει να κάνουμε και τι να μην κάνουμε ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο ξεσπάσματος πυρκαγιάς. Γίνεται συζήτηση για κάθε μια εικόνα και λεζάντα της αφίσας ώστε να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι που προτείνονται οι συγκεκριμένες ενέργειες.
Σημείωση για τον/την εκπαιδευτικό:
Τα παρακάτω στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον/την εκπαιδευτικό για την ανατροφοδότηση της παραπάνω συζήτησης και του κριτικού αναστοχασμού των μαθητών/τριών:
Τον Ιούλιο του 2019 δημοσιεύθηκαν έρευνες σχετικά με τις πυρκαγιές που προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους 2019 στην χώρα της Βραζιλίας όπου οι 40.000 ήταν μόνο στο δάσος του Αμαζονίου. Κύρια αιτία για αυτές τις πυρκαγιές ο εμπρησμός με σκοπό την εκμετάλλευση του εδάφους για την κατασκευή κτηρίων την ανάπτυξη και την εξαγωγή κρέατος. Το επόμενο έτος σημειώθηκε νέα αύξηση στις πυρκαγιές του Αμαζονίου για τους ίδιους λόγους. Χιλιάδες δέντρα αποψιλώθηκαν, ζώα πέθαναν ή έχασαν τα σπίτια τους. Το αποτέλεσμα των πυρκαγιών σοκάρει όλον τον κόσμο. Πυροσβέστες μάχονται να σβήσουν τις φλόγες ολόκληρες μέρες. Το δάσος του Αμαζονίου παράγει το 37% του οξυγόνου της ατμόσφαιρας του πλανήτη και χωρίς αυτό οι κίνδυνοι είναι πολλοί τόσο για τον πλανήτη όσο και για το ίδιο το ανθρώπινο είδος.
(Πηγες:
Βικιπαίδεια - Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου
Βικιπαίδεια: - Πυρκαγιές_στο_τροπικό_δάσος_του_Αμαζονίου (2019)

Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση να:
• Ανασυνθέσουν και να παρουσιάσουν τα σημαντικότερα στοιχεία του προγράμματος
• προτείνουν σχετικές με το πρόγραμμα δράσεις
• αναστοχαστούν γύρω από τις δραστηριότητες που υλοποίησαν

1. Οι ομάδες των μαθητών/τριών καλούνται να επεκτείνουν τις παρουσιάσεις που έκαναν στο πλαίσιο του 5ου εργαστηρίου με στοιχεία από τον φάκελο εργασιών (portfolio) τους από τις δραστηριότητες των άλλων εργαστηρίων και τέλος τους ζητείται να προτείνουν και άλλες δράσεις που να εστιάζουν στην προστασία του δασικού οικοσυστήματος.
2. Στο τέλος γίνεται ένας αναστοχασμός- αξιολόγηση με τη συμπλήρωση του σχετικού φύλλου (βλ. Αξιολόγηση Εργαστηρίου- Συνολική αποτίμηση & αναστοχασμός πάνω στην υλοποίηση).