Νηστεία και Διατροφή. Προσεγγίζοντας με τις Δεξιότητες του 21ου αι μία θρησκευτική/πολιτιστική πρακτική

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να λειτουργήσουν τα μέλη της ομάδας σαν οργανωμένο σύνολο. Να μάθουν να ακούνε τις προτάσεις των υπόλοιπων μελών του εργαστηρίου και να παρουσιάζουν τις δικές τους απόψεις.
• Να δεχτούν ότι τα υπόλοιπα μέλη του εργαστηρίου δεν είναι ανταγωνιστές, αλλά συνεργάτες που μπορεί να βοηθήσουν στην πραγμάτωση κοινών στόχων.
• Να κατανοήσουν ότι η κοινωνία, όπως και το εργαστήριο, χρειάζεται κανόνες για να μπορέσει να λειτουργήσει οργανωμένα.
• Να κάνουν πράξη τη θέση ότι όλοι στο εργαστήριο έχουν ίδια δικαιώματα και ίδιες υποχρεώσεις.
• Να μην είναι ανταγωνιστικοί και να κατανοήσουν την έννοια της υγιούς άμιλλας.
• Να προσπαθούν να γίνουν όλο και πιο καλύτεροι.
• Να μπορούν να δημιουργούν με βάση το ρόλο που τους ανατέθηκε.
• Να κατανοήσουν τη σημασία της βαθύτερης γνωριμίας με τον Άλλο και την αναγκαιότητά της.

• Απόδοση ρόλων: Σε κάθε μέλος της ομάδας αποδίδεται ένας συγκεκριμένος ρόλος, ώστε όλοι να γνωρίζουν από την έναρξη του εργαστηρίου τις ιδιαίτερες αρμοδιότητες που έχουν παράλληλα με τις κοινές προσπάθειες στις οποίες όλοι θα έχουν ρόλο.
• Γίνονται προτάσεις για τους κανόνες που θα χαρακτηρίζουν την ομάδα και, μετά την αποδοχή τους, όλα τα μέλη συντάσσουν ένα «συμβόλαιο μάθησης και συμπεριφοράς».
• Δημιουργία αφίσας που θα περιέχει τους κανόνες της ομάδας. Τοποθετείται σε εμφανές σημείο της αίθουσας του εργαστηρίου.
• Γίνεται η πρώτη ανάθεση των εργασιών που θα έχει κάθε μέλος.
• Ο/Η εκπαιδευτικός φροντίζει να ενημερώσει τα μέλη της ομάδας για το πώς θα αναζητήσουν πηγές (έντυπες και ηλεκτρονικές), ώστε να βρουν το υλικό που χρειάζεται.
• Γίνεται λόγος για τον τρόπο που θα αποδοθούν τα συμπεράσματα της ομάδας.

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να κατανοήσουν ότι η νηστεία είναι πανάρχαιο φαινόμενο που απαντάται σε όλες τις θρησκείες.
• Να γνωρίσουν ότι προηγείται μεγάλων θρησκευτικών γιορτών, αφού βοηθάει στον καθαρισμό του νου, της καρδιάς και του σώματος.
• Να μάθουν για συγκεκριμένες πρακτικές νηστείας της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
• Να γνωρίσουν έναν οικολογικό τρόπο ζωής που συνδέεται ιδίως με την καθημερινότητα ανθρώπων που έχουν μία ειδική σχέση με τη θρησκεία (π.χ. των μοναχών των κοινοβίων μοναστηριών της Ορθοδοξίας).
• Να καταλάβουν ότι συνδέεται με το σεβασμό, που δείχνει η αυθεντική διάσταση των θρησκειών, στη ζωή.
• Να είναι σε θέση να ερμηνεύουν γιατί η χορτοφαγία αποτελεί τη βάση της νηστείας, δεν αποκλείει όμως τη βρώση και πρωτεϊνούχων τροφών (όπως τα μαλάκια ή τα όσπρια).
• Να πληροφορηθούν ποια είναι τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της νηστείας που γίνεται πριν από κάθε συγκεκριμένη γιορτή.
• Να καταλάβουν γιατί συγκεκριμένες μονοθεϊστικές θρησκείες διαχωρίζουν τροφές σε «καθαρές» και «ακάθαρτες».
• Να ερμηνεύουν τη νηστεία όχι ως φαινόμενο καταναγκασμού αλλά ως αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου.

• Καρέκλα αφήγησης: Ένα μέλος του εργαστηρίου, μετά από έρευνα που κάνει, αναφέρει τα χαρακτηριστικά της νηστείας σε διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις δίνοντας έμφαση στην Ορθόδοξη παράδοση.
• Ιδεοθύελλα με τη λέξη «νηστεία». Οι μαθητές/τριες δίνουν έναν δικό τους ορισμό τι είναι νηστεία και ακολουθεί συζήτηση.
• Δραματοποίηση; Οι μαθητές/τριες υποδύονται ρόλους πιστών θρησκειών και αναφέρουν, αφού έχουν κάνει σχετική μελέτη, γιατί νηστεύουν.
• Σκέψου, Συζήτησε, Μοιράσου. -Think, Pair, Share. (TPS) με θέμα «Θρησκευτικές γιορτές και νηστεία». Τα μέλη του εργαστηρίου συνεργάζονται, συζητούν και συνεισφέρουν ιδέες για το θέμα.
• Πέντε π και ένα γ (Ποιο είναι το πρόβλημα; Που συμβαίνει; Πότε συνέβη/είναι διαχρονικό; Ποιοι εμπλέκονται; Γιατί συμβαίνει; 5W1H) για επίλυση του ζητήματος «Γιατί οι πιστοί των θρησκειών νηστεύουν»;
• Μελέτη περίπτωσης: Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής.
• Εννοιολογικός χάρτης με θέμα «Οι μεγάλες γιορτές της Ορθοδοξίας» στις οποίες οι πιστοί προετοιμάζονται με νηστεία.

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να γνωρίσουν τη μεσογειακή διατροφή.
• Να καταλάβουν την αξία της μεσογειακής διατροφής για την υγεία
• Να κατανοήσουν ότι η νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας βασίζεται στη μεσογειακή διατροφή και αποτελεί, ως προς το διατροφικό μέρος της, αναπόσπαστο κομμάτι της.
• Να καταλάβουν ότι όλα τα προϊόντα που παράγονται στη Μεσόγειο και αποτελούν συστατικά της νηστείας, είναι πολύτιμος σύμμαχος για την υγεία μας.
• Να κατανοήσουν ότι η νηστεία αποφεύγει την υπερβολή και αρκείται σε απλά τρόφιμα. Ειδικά τα φυτικά τρόφιμα που παράγονται στη Μεσόγειο είναι πολύτιμος σύμμαχος σε ένα λιτό τρόπο ζωής.
• Να μπορούν να διαχειρίζονται μία υγιεινή διατροφή αποφεύγοντας τροφές που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά και είναι «ξένες» με τη μεσογειακή διατροφή και τη νηστεία.

• Ιδεοθύελλα με την έκφραση «Μεσογειακή διατροφή». Τα μέλη του εργαστηρίου δίνουν ορισμούς και συζητούν για αυτούς.
• Επίλυση προβλήματος: «Ποια είναι η σχέση της Μεσογειακής διατροφής με τη νηστεία»;
• Μελέτη περίπτωσης: «Ποια μεσογειακά τρόφιμα περιέχει, κατά κανόνα, η τράπεζα ενός κοινόβιου μοναστηριού»;
• Χτίζοντας διαδικτυακές γέφυρες: Τα μέλη της ομάδας ανταλλάσσουν ηλεκτρονικά μηνύματα στα οποία γράφουν τις σκέψεις τους για τη νηστεία που βασίζεται σε μεσογειακή διατροφή.
• Δημιουργία ερωτήσεων. Τα μέλη της ομάδας δημιουργούν ερωτήσεις για τη σχέση της νηστείας της Ορθόδοξης εκκλησίας με τη μεσογειακή διατροφή. Με αυτό τον τρόπο γίνονται οι ίδιοι οι μαθητές δημιουργοί του υλικού του εργαστηρίου.
• Συζήτηση στρογγυλής τράπεζας. Τα μέλη της ομάδας συζητούν για τα οφέλη που έχει για την υγεία η ισορροπημένη νηστεία που βασίζεται στη μεσογειακή διατροφή. Στόχος είναι να κατανοήσουν τη στενή σχέση της μεσογειακής διατροφής με τις θρησκευτικές πρακτικές της χώρας μας.

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να μπορούν να κατανοήσουν τη σημασία του εβδομαδιαίου προγράμματος διατροφής που δε θα περιέχει διατροφικές ακρότητες.
• Να καταλάβουν ότι ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής, που μπορεί να είναι νηστίσιμο, είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων που είναι βασικές για την ανάπτυξή τους.
• Να βρουν νηστίσιμα είδη διατροφής που είναι χρήσιμα σε μία υγιεινή διατροφή και είναι νόστιμα και επιθυμητά.
• Να μάθουν να αποφεύγουν διατροφικά προϊόντα που μπορούν να βλάψουν την υγεία τους.
• Να βρουν νηστίσιμα υγιεινά γρήγορα γεύματα (πχ ξηροί καρποί) και με αυτά να αντικαταστήσουν τρόφιμα που δε βοηθούν στην ανάπτυξή τους. Να μπορούν να καταρτίζουν ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής που θα είναι νηστίσιμο, θα παρέχει όμως πολλές βασικές κατηγορίες τροφίμων.

• Δημιουργία εφημερίδας τοίχου που θα περιέχει ένα εβδομαδιαίο νηστίσιμο πρόγραμμα διατροφής. Αυτή θα αναρτηθεί σε τοίχο της αίθουσας που πραγματοποιείται το εργαστήριο.
• Συλλογή νηστίσιμων συνταγών ζαχαροπλαστικής που βασίζονται σε κανόνες υγιεινής διατροφής. Θα τονίζεται ότι δε θα περιέχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης και άσπρο αλεύρι.
• Επίλυση προβλήματος: Ποιες νηστίσιμες τροφές μπορούν να αντικαταστήσουν επάξια είδη διατροφής που περιέχουν κορεσμένα λίπη και είναι «δημοφιλή»;
• Μελέτη περίπτωσης: Ένας διατροφικός νηστίσιμος θησαυρός: τα όσπρια, που μπορεί να μαγειρευτούν με πολλούς τρόπους και να δώσουν μία ευχάριστη τροφή που θα αρέσει σε όλους.
• Εννοιολογικός χάρτης: Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής που περιέχει νηστίσιμα εδέσματα. Η ανάρτησή του στην τάξη που πραγματοποιείται το εργαστήριο θα δώσει την ευκαιρία να τον επεξεργάζονται συνεχώς τα μέλη του.
• Αντιγνωμίες με θέμα: Το εβδομαδιαίο νηστίσιμο πρόγραμμα διατροφής είναι σίγουρα υγιεινό ή, επειδή του λείπουν οι κλασικές πρωτεΐνες, είναι ελλιπές;

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να ερευνούν για να ανακαλύψουν νηστίσιμες συνταγές με φυτικές πρώτες ύλες. Θα ακούσουν προφορικές μαρτυρίες για νηστίσιμες συνταγές με φυτικές πρώτες ύλες που θα προέρχονται από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον τους. Θα πρέπει να τις ταξινομήσουν και να απορρίψουν αυτές που δε θεωρούν κατάλληλες.
• Να γνωρίσουν ποια τρόφιμα προέρχονται από φυτικές πρώτες ύλες.
• Να έχουν μία πρώτη επαφή με την επεξεργασία φυτικών τροφίμων, ώστε να γίνουν κατάλληλα για βρώση.
• Να ανακαλύψουν φυτικά τρόφιμα, τα οποία μπορεί να μην τα εκτιμούσαν, αλλά αποτελούν διατροφικούς θησαυρούς και γίνονται «λαχταριστά» με το κατάλληλο μαγείρεμα.
• Να καταλάβουν ότι η συνδρομή τους στην παρασκευή της τροφής είναι απαραίτητη για να εκτιμηθεί ένα υγιεινό τρόφιμο.

• Μελέτη περίπτωσης: Αντικαθιστώντας το κρέας με φυτικά τρόφιμα (πχ μανιτάρια ή ρεβίθια).
• Επισκέψεις: Η ομάδα επισκέπτεται ένα εστιατόριο που στο μενού του έχει vegan υγιεινές συνταγές.
• Συνέντευξη, μέσω τηλεδιάσκεψης, με έναν σεφ που χρησιμοποιεί, κατά κανόνα, φυτικά υλικά στην κουζίνα του.
• Ανταλλαγή συνταγών: Τα μέλη της ομάδας ανταλλάσσουν νηστίσιμες συνταγές με φυτικά τρόφιμα.
• Εργασία στο σπίτι: καλούνται οι μαθητές, σε εθελοντική βάση, να υλοποιήσουν, με τη βοήθεια του κηδεμόνα τους, μία από τις συνταγές που παρουσιάστηκαν. Κατόπιν να τη φωτογραφίσουν ή να βιντεοσκοπήσουν τη διαδικασία και να παρουσιάσουν το υλικό στην τάξη, αναφέροντας και την εμπειρία τους.
• Ανακριτική καρέκλα. Ένα μέλος της ομάδας που συμμετείχε στην παρασκευή μιας νηστίσιμης συνταγής με φυτικά υλικά δέχεται ερωτήσεις που αφορούν τα υλικά που επέλεξε.

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να κατανοήσουν ότι η νηστίσιμη διατροφή είναι και πολιτισμικό προϊόν.
• Να μάθουν ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της νηστείας και των προϊόντων που παράγονται σε κάθε τόπο.
• Να γνωρίσουν ότι η νηστεία εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε πολιτισμό.
• Να είναι σε θέση να κατανοούν ότι οι άνθρωποι νήστευαν πάντα με στόχο την ψυχοσωματική προετοιμασία τους για καθαρότητα ψυχής και σώματος.
• Να καταλάβουν ότι η νηστεία αναδεικνύει και το ενδιαφέρον για τη σωτηρία του πλανήτη, που αποτελεί προτεραιότητα του πολιτισμού μας.
• Να μάθουν για τα νηστίσιμα είδη διατροφής που χρησιμοποιούνται στα διάφορα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
• Να γνωρίσουν τη σχέση των θρησκειών με τη νηστεία και να αποκτήσουν βασικές απλές δεξιότητες για το θέμα.

• Μελέτη περίπτωσης: Η διατροφή σε περιόδους νηστείας στο Ισλάμ. Οι μαθητές θα ενθαρρυνθούν να βρουν το σχετικό υλικό σε διευθύνσεις του διαδικτύου που θα υποδείξει ο διδάσκων.
• Γράφουμε επιστολή. Επιστολή σε έναν φίλο μας που ζει στην Ινδία και θέλει να πληροφορηθεί πως γίνεται η νηστεία στην περιοχή μας.
• Εφημερίδα τοίχου που θα περιέχει τη νηστίσιμη διατροφή σε άλλες περιοχές του πλανήτη μας.
• Δημιουργία κολλάζ. Θα περιλαμβάνει φωτογραφικά στιγμιότυπα με νηστίσιμα υλικά που προέρχονται από διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις.
• Επιτόπια μελέτη. Η ομάδα υποβάλλει αίτημα να λάβουν μέρος μέλη της, αφού ζητηθεί η άδεια των κηδεμόνων τους, σε νηστίσιμο γεύμα μιας οικογένειας -ανεξάρτητα από τη θρησκευτική της προέλευση- της περιοχής που βρίσκεται το σχολείο.

Οι μαθητές/τριες αναμένεται μετά το τέλος του εργαστηρίου:
• Να αξιολογούν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που προσέλαβαν από το εργαστήριο.
• Να αποκτήσουν συνθετικές ικανότητες.
• Να κατανοήσουν ότι η αξιολόγηση είναι απαραίτητη για όλα τις ενέργειες που κάνουν.
• Να επαναπροσδιορίσουν στάσεις και αντιλήψεις για τη διατροφή.
• Να έχουν καταλάβει ότι η νηστεία αφορά τον όλο άνθρωπο και τελικά είναι μία στάση ζωής.
• Να γνωρίσουν ότι οι όποιες διατροφικές υπερβολές, δεν κάνουν καλό στην υγεία και προτεραιότητα έχει η ισορροπημένη διατροφική φιλοσοφία.
• Να κατανοήσουν ότι διατροφικές συνήθειες είναι και πολιτισμικά προϊόντα που απευθύνονται στον όλο άνθρωπο.
• Να διαπιστώσουν ότι πρακτικές σαν τη νηστεία καταγράφονται σε όλες τις θρησκείες.
• Να είναι σε θέση να επιλέξουν ποιοτικά υλικά για τη διατροφή τους. Θα έχουν καταλάβει ότι η διατροφή ενώνει τους ανθρώπους ανεξάρτητα από τη διατροφική τους προέλευση.

• Δημιουργία ερωτηματολογίου με το οποίο τα μέλη της ομάδας θα αξιολογήσουν το εργαστήριο.
• Κατασκευή πίνακα με τα διατροφικά χαρακτηριστικά της νηστείας που θα φιλοξενηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου.
• Δημιουργία σχολικού κήπου στον οποίο θα καλλιεργούνται λαχανικά και όσπρια. Οι σπόροι μπορούν να προέρχονται από την υπηρεσία πρασίνου του Δήμου στον οποίο ανήκει το σχολείο, ή από φορείς που ενδιαφέρονται για τη διαφύλαξη και τη διανομή παραδοσιακών σπόρων .
• Δημιουργία κόμικ, με ένα ελεύθερο σχετικό πρόγραμμα, στο οποίο θα περιέχονται συμβουλές για αποφυγή ακροτήτων που μπορεί να οφείλονται σε αντιλήψεις για τη νηστεία.
• Αναστοχασμός για τα διατροφικά οφέλη που απέκτησαν τα μέλη του εργαστηρίου. Όλα τα μέλη του θα πουν τη γνώμη τους και θα προτείνουν τρόπους για να βελτιωθεί το πρόγραμμα και να αποφευχθούν την επόμενη σχολική χρονιά πιθανά λάθη που έχουν γίνει.